Bir halk deyişine bakacak olursak, “Çürük bir elma bir parseli yokeder.” bir gerçeğe dayanmakta; bir kasada olan bir elma çürümeye başladığında o kasanın içindeki diğer tüm elmalar da kısa bir süre içinde çürümeye başlar. Çürük elmanın çok fazla miktarda uçucu etilen bileşiğini üretip, diğer meyveleri de etkilediğini biliyoruz. Etilen, bitki hayatında bir dizi etkiye sahip olan hormondur.
Etilen hormonunun en çok bilinen etkilerinden biri de, meyve olgunlaşmasını teşvik etmesidir. Meyve en fazla büyüklüğe ulaştığında, olgunlaşmayı sağlayan bir dizi kimyasal değişikliğe duyarlı duruma gelir. Olgunlaşma işlemi karbondioksit çıkışında hızlı ve keskin bir yükseliş ile başlar ve sonradan bunu ani bir azalma izler.
Klimakterik olarak isimlendirilen bu metabolik etkenlik patlaması, etilen konsantrasyonundaki yüzlerce kat artış ile başlamaktadır. Değişim otokataliktir; yani, etilen bir meyveyi uyardıkça, o meyve daha da çok etilen üretir. Bu reaksiyon, meyveler, iyi havalandırılmış sandıklar içinde paketlenerek engellenir.
Etilen Hormonunun Görevleri Nelerdir ?
Etilen üretimi engellenip veya etilen meyve tarafından üretildiği sürece mümkün olduğunca hızlı bir biçimde uzaklaştırılarak, klimakterik engellenir ve olgunlaşma gerçekleşmez. Günümüzde ticari meyvelerin bir çoğu, yeşil ve sertken toplanmakta ve taşınmaktadır. Bu sebeple de zarara karşı dayanıklıdırlar. Sonraları, bu meyveler satışa hazır olduklarında, etilen gazı ile olgunlaştırılırlar.
Ek olarak, etilen hormonu, yaprak absisyonuna (belirgin bir şekilde selülaz üretimini teşvikl ederek) ve bitkide veya bir bitkinin farklı kısımlarında senesense özgü diğer farklılıklara da katkıda bulunur. Bunun haricinde, bazı zamanlar gövdelerin ve köklerin ışınsal büyümesini de teşvik edebilir; bazı türlerin tomurcuk ve tohum dormansinin kırılmasına ve ananas gibi meyvelerde çiçeklenmenin başlamasına yardımcı olabilir.
“Etilen Hormonu“
Tüm bunların haricinde, lateral tomurcuk engellenmesi şeklinde genel olarak oksine bağlanan bir takım etkiler, bazı durumlarda oksin tarafından teşvik edilen etilen artışına bağlanmaktadır. Şu zamana kadar bitki büyümesinin kimyasal kontrolüne ilişkin tartışmalarımızdan çıkarılabilecek sonuçları özetleyecek olursak;
- Büyümenin ilk dönemi, yani hücre bölünmesi, sitokininler ve oksinler ile bu hormonların etkinliğini arttıran farklı etmenler tarafınca uyarılır.
- Büyümenin ikinci dönemi olan, hücre büyümesinin kontrol edilmesine, uzamayı arttıran oksinler ve giberellinler şeklindeki maddeler katılır.
- Çeşitli bitki hormonları, karşılıklı ilişkiler ve bitkinin farklı bölümlerinde değişik etkileri göstererek yapı ve işlevin gelişimde bütünlüğü sağlarlar ve koordine oluştururlar.
- En önemlilerinden biri de etilen olan senesensi teşvik edici çeşitli maddeler, ölüme götüren yaşlanma işlemine sebep olmaktadır.