Asansörün Tanımı ve Kökeni

Asansörün Tanımı ve Kökeni

Asansör, belirli olan yüksekliklere insan ya da eşya taşıyarak hizmet veren, esnekliği olmayan, taşıyıcı bir askıya sahip olan, yatay düzlemle 15 dereceden çok bir açı oluşturan kılavuzlar boyunca hareket etmekte olan, insanların ve yüklerin taşınmasına yardım eden taşıyıcı bir tertibattır.

Asansörlerle alakalı fikir ve uygulamalar oldukça eski zamanlara kadar uzanmaktadır. Romalı mimar Vitruv’un yazılarından, M.Ö. 285-212 seneleri arasında yaşamış olan Arşimed tarafından M.Ö. 236 senesinde el ile çalıştırılan basit bir vinç biçiminde bir kaldırma makinesi yapılmış olduğu anlaşılmaktadır.

16. yüzyılda Fransız Velayer tarafından yapılmış ilk karşı ağırlıklı olan asansör, “Uçan Sandalye” olarak isimlendirilmiştir. Direkt hidrolik tahrikli olan yük asansörleri ilk defa 1830 senesinde İngiltere’ de yapılmıştır.

1835 senesinde buhar makinesi ile çalışan bir transmisyon milinden kayış ile hareket eden “Teagle” denilen asansör yapılmıştır.

İlk asansör güvenlik tertibatıysa, 1853 senesinde düşmeyi engellemek için emniyet düzeneği bulunan ilk asansörü Elisha Graves Otis (1811-1861), New York’ ta kurup, seyirciler karşısında bizzat halatı kesip güvenliği ispatladı.

Asansörün Tanımı ve Kökeni

Sürekli çalışmakta olan bir transmisyon milinden düz ve ters olan kayışlarla hareket etmesi yerine, Otis 1855 yılında kendi buhar makinesi ile çalışan asansörü üretti.

Buhar makinesi ile çalışan ilk insan taşıyan asansör 1857 yılında Broadwey’de kuruldu. New York şehrinde buhar borusu şebekesi üretilmesi buharlı asansörlerin yaygınlaşarak kullanılmasını sağladı.
Büyük şehirlerde olan tazyikli su şebekesi kuruluşu da hidrolik asansör yapımı mevzusuna yönelmekte etkili olmuş ve Paris’te ilk “güvenli hidrolik asansör” Leon Edoux tarafından üretilmiş olup 1867 Paris sergisinde tanıtılmıştır.

Otis şirketi 1878 senesinde indirekt askı sistemini kullanarak hidrolik asansörü üretti. Aynı sene içerisinde Otis bir yenilik ile hız regülatörü ilave edip asansör paraşüt düzeneğini geliştirdi.
01.05.1889 senesinde işletmeye açılmış olan Eiffel Kulesi’nde üç farklı firmanın yapmış olduğu hidrolik asansörler, üç kademede ve toplamda 7 dk’da (300 m) insanları yukarıya çıkarabiliyordu.
İlk elektrik ile çalışan asansör, 1880 senesinde Werner Von Siemens tarafından üretilmiş olup tasarımı kremeyerli tırmanan asansör modeli olmuştur.

Asansörün Tanımı ve Kökeni

1889 senesinde ünlü asansör şirketi Otis, sonsuz vida mekanizmalı ayrıca halat tamburlu elektrik motoruyla direkt bağlantılı asansör vinci üretmiştir.

1892 senesinde Otis tarafından Ward-Leonard tahriki uygulanmış oldu ve 1894 senesinde ise basma düğmeli kumandayı üretmiştir.

1900 senesinde Fransız De Bueren, New York’ta redüktörsüz (gearless) asansör vincini üreterek German_American House’u şirketini kurmuştur.

1904 senesinde ünlü Otis şirketi, redüktörsüz ve tahrik kasnaklı asansör vinci üretmiş olup tahrik kasnaklı vincin, asansör tahrikinde uygulanmış olan diğer tasarımlarına göre çok önemli üstünlükleri bulunmaktadır.

1915 senesinde Otis şirketi mühendisleri tarafından “hassas seviye düzeni” geliştirildi ve bu daha çok savaş gemilerinde kullanıldı.

1927 senesinde tahrik kasnaklı asansörler üstünde İng Hymnans ve Hellborn ayrıca Prof. Donadt tarafından uygulanan bilimsel araştırma ve yayınların akabinde, çeşitli yiv profil şekilleriyle yapım tarzı gelişimini bitirmiş ve bugünlere kadar erişmiştir.

Asansörün Tanımı ve Kökeni

Son yarım asır içerisinde işletme güvenliğini, kullanma rahatlığı ve kolaylığını arttırma yönünde özellikle de elektrik ve elektronik olarak çok büyük ilerlemeler gözlemlenmiştir.
Asansör süratleri son 20 sene içinde hızla arttı. En hızlı olanlar dk’da 500 metreye (8.33 m/s) kadar çıkabilen asansörler şimdilerde, dakikada 750 metre (12,5 m/s) yükseklik kat edebiliyor.

Türkiye’de 1892 senesinde Alxander Valley tarafından inşa edilmiş olan ilk elektrikli asansör Beyoğlu’nda Perpa Palas Oteli bünyesindedir.
1907 senesinde İzmir’de Musevi vatandaşımız olan Nesim Levi tarafından Karataş semtinde 55m seyir mesafeli 2 tane buharla çalışan asansör inşa edilmiştir.